آشنایی با ارگ بیاضه خور و بیابانک

1399/12/14

قلعه باستانی بیاضه یا ارگ بیاضه از نظر خصوصیت های معماری نمونه ای از دژ ها و قلعه های مناطق کویری است. این بنای هزار ساله در چند طبقه بوده و دارای خندق عریضی در دور تا دور قلعه است که عمق زیادی نیز داشته و یک مجموعه خشتی وسیع متصل به هم در اطراف آن وجود دارد.

قلعه های باستانی از مهم ترین آثار تاریخی هستند که با انجام مطالعات و کاوش بر روی آنها میتوان به اطلاعات زیادی در زمینه نحوه زندگی مردم در گذشته پی برد. ارگ بیاضه که به نام قلعه باستانی بیاضه نیز شناخته میشود، یکی از قلعه های قدیمی و باستانی اصفهان بوده که در روستای بیاضه واقع شده است. این قلعه قدمت زیادی دارد و از نظر معماری نیز صاحب خصوصیت های ویژه ای است.

با کاوش ها و تحقیقاتی که در مورد این قلعه صورت گرفته است، اینگونه برآورد شده که قدمت این قلعه مربوط به دوره ایران اسلامی است و به همین دلیل این قلعه از اهمیت بالایی برخوردار میباشد. بر طبق پژوهش های محققان، گویا در یک سند تاریخی دیگر هم (که به جنگ نامه امامزاده ابومحمد ابراهیم موسوم است)، نام قلعه ی ارگ بیاضه ذکر شده است. این امامزاده آرامگاهش در روستای بیاضه واقع شده است. با توجه به اینکه ابن حوقل و محمد بن احمد مقدسی در قرن چهارم هجری قمری زندگی می کردند، در قدمت آن جای شک باقی نمی ماند. این قلعه قدیمی که به سبک معماری دوره ساسانی احداث شده برای یک مدت طولانی کار کرد دفاعی داشته و همچنین قلعه ای مسکونی نیز بوده است.

طبق گفته ناصرخسرو در سفرنامه وی، در گذر از راه نائین به طبس در روستای بیاضه سکونت داشته و از این مکان به نام قلعه کهن نام برده است. در دوره‌ معاصر هم که مستشرقان و جهانگردان اروپایی برای مقاصد گوناگون در تاریخ کشورمان مطالعه داشته و به ایران سفر کرده اند در نوشته هایشان درباره نقاط مورد بازدید توصیف کرده اند. از جمله سون هدین، آلفونس گابریل و مک گرگور که هنگام گذر از ناحیه کویر مرکزی ایران این قلعه را دیده و درباره آن چیز هایی در سفرنامه خود نوشته اند.

از نظر خصوصیت های معماری قلعه باید بگوییم که قلعه باستانی بیاضه یا ارگ بیاضه نمونه ای از دژ ها و قلعه های مناطق کویری است. این بنای هزار ساله در چند طبقه بوده و دارای خندق عریضی در دور تا دور قلعه است که عمق زیادی نیز داشته و یک مجموعه خشتی وسیع متصل به هم در اطراف آن وجود دارد.

طبق نظر کارشناسان، معماری آن مربوط به دوره ساسانیان میباشد و به دوره تاریخی بعد از اسلام تعلق دارد. این قلعه در روستای بیاضه شهرستان خور و بیابانک قرار گرفته است که منطقه ای با ویژگی های آب و هوای مناطق کویری است و دمای آن در روز ها گرم و شب ها نیز سرد و خشک است. قلعه قرن‌ها کارکردهای دفاعی و مسکونی داشته و اتاق‌های متعدد پیچ در پیچ در آن وجود داشته است. از تجهیزات داخل قلعه میتوان به کانال داخلی خندق، چاه های متعدد، آسیاب‌های دستی و سه میدانگاه اشاره کرد.