سیری در بازار چهارسو گلپایگان

1400/2/4

بازار چهارسو از نظر معماری از جمله عناصر و فضاهای مهم شهری و ارتباطی، در بازار های کهن و تاریخی ایران به حساب می آید.

چهارسوق نام یکی از بازار های تاریخی شهر گلپایگان استان اصفهان است. کلمه چهارسوق و یا چارسوق در حقیقت محل تقاطع دو راسته اصلی و مهم بازار بوده است. در برخی موارد سوق را در محل برخورد دو راسته طراحی شده بازار قرار می داده اند و به شکل فضایی به صورت چهارسو بنا می کردند که به خاطر موقعیت ارتباطی که داشت، از اهمیت بالایی برخوردار بود. چهار سوی بازار اصفهان، بازار لار، بازار تهران، بازار کرمان، بازار تاشکند، بازار بخارا، و چارسوی بازار گلپایگان، از نمونه های بارز باقی مانده از این دست محسوب می شوند.

پس از حمله اعراب به ایران، عرب ها بسیاری از کلمات پارسی را تغییر دادند و چارسو را جارسوق تلفظ می کردند، سوق در زبان عربی به معنای بازار است. هر چند این تلفظ در بین مردم رواج پیدا نکرد و هنوز هم این بازار به عنوان بازار چارسو شناخته می شود.

بازار چهارسو از نظر معماری از جمله عناصر و فضاهای مهم شهری و ارتباطی در بازار های کهن و تاریخی ایران به حساب می آید و از آنجا که بازار های اصلی ایران عمدتا به شکل خطی و در امتداد مهم ترین معبر شهری بنا می شده اند، مهم ترین بخش و عنصر اصلی یک بازار، راسته اصلی آن بوده است.

در امتداد یک راسته اصلی، اصناف مختلفی در دکان های دو سوی راسته مستقر می شدند، به این ترتیب که هر صنف در بخشی از راسته اصلی جا می گرفته است. در بعضی از شهرهای بزرگ دو یا چند راسته اصلی به صورت موازی یا متقاطع شکل میگرفته است. راسته فرعی، دالان و میدان نیز از دیگر فضاهای ارتباطی در معماری بازارهای سنتی ایران هستند که در برخی از موارد دارای کاروانسرا نیز بوده اند. ساده ترین و کوچک ترین، و در عین حال اصلی ترین عنصر و فضای بازار نیز، حجره یا دکان است که محل اصلی عرضه انواع کالاها هستند و عمدتا حدود بیست الی سی متر وسعت دارند و بسته به شرایط مختلف ممکن است کوچک و یا بزرگ تر نیز باشند.